W celu ułatwienia i dla zachowania przejrzystości, w ramach objaśnienia pojęć posługiwać się będziemy niepełnymi nazwami ustaw (np. ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw – zwana będzie: „ustawą o zwalczaniu COVID-19” lub „Tarczą Antykryzysową”).
Ceny maksymalne produktów leczniczych – zgodnie z art. 8 ustawy o zwalczaniu COVID-19 Minister właściwy do spraw zdrowia może ustalić, w drodze obwieszczenia, maksymalne urzędowe ceny zbytu zawierające podatek od towarów i usług, urzędową marżę hurtową oraz urzędowe marże detaliczne (cena wynikowa) na zasadach określonych w art. 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych
Gwarancje de minimis – forma zabezpieczenia kredytu polegająca na tym, że w syatuacji, w której kredytobiorca nie spłaca kredytu w terminie, dokonuje tego gwarant, któremu finalnie przedsiębiorca zobowiązany będzie do zwrotu określonej kwoty. Przyznawana w ramach dopuszczonej prawem unijnym pomocy publicznej, jakiej może udzielić państwo bez konieczności uzyskiwania zgody Komisji Europejskiej. Gwarancja de minimis to jedna z form pomocy pomocy de minimis, udzielana w ramach dopuszczalnej pomocy publicznej na zabezpieczenie spłaty kredytu obrotowego lub inwestycyjnego dla MŚP. Więcej informacji na stronie stronie Banku Gospodarstwa Krajowego
Kwarantanna – zgodnie z art. 46a ustawy z dnia 6 czerwca 2019 r. (tj. Dz. U. z 2019 r., poz. 1239) o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, na podstawie danych przekazanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw administracji publicznej, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz wojewodów: 1) zagrożony obszar wraz ze wskazaniem rodzaju strefy, na którym wystąpił stan epidemii lub stan zagrożenia epidemicznego,2) rodzaj stosowanych rozwiązań – w zakresie określonym w art. 46b – mając na względzie zakres stosowanych rozwiązań oraz uwzględniając bieżące możliwości budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
MŚP – mikro, mali, średni przedsiębiorcy. Mikroprzedsiębiorca – przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz 2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro. Mały przedsiębiorca – przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz 2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro i który nie jest mikroprzedsiębiorcą. Średni przedsiębiorca – przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz 2)osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro i który nie jest mikroprzedsiębiorcą ani małym przedsiębiorcą
Następcza niemożliwość świadczenia (por. rebus sic stantibus) – jest to niemożliwość, która pojawia się dopiero po powstaniu zobowiązania, za którą dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Jest ona regulowana w art. 475 k.c., przy czym, w przypadku niemożliwości jednego ze świadczeń wzajemnych stosuje się art. 495 k.c. (definicja poniżej). Art. 475 par. 1 k.c.: „Jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa”. Stan niemożliwości następczej świadczenia musi mieć charakter stały (np. utrata przedmiotu świadczenia). W zakresie umów wzajemnych przepis art. 475 k.c. jest uzupełniony przez art. 495 k.c., który wskazuje m.in., według jakich zasad należy dokonać zwrotu spełnionego świadczenia w sytuacji, gdy ten kto już świadczył, nie może oczekiwać na to, że w zamian za spełnione świadczenie otrzyma ekwiwalent, będący przedmiotem umowy. W przypadku gospodarczej niemożliwości świadczenia należy odnosić się do klauzuli rebus sic stantibus (zob. definicja).
Odpady komunalne – zgodnie z art. 31 zzc ustawy o zwlaczaniu COVID-19 (Tarcza Antykryzysowa) – „Do czasu wydania przepisów wykonawczych na podstawie art. 35b ust. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach odpady komunalne oraz odpady pochodzące z przetwarzania odpadów komunalnych mogą być termicznie przekształcane w funkcjonującej instalacji, która uzyskała pozwolenie zintegrowane lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów na termiczne przekształcanie odpadów komunalnych lub odpadów pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy”.
Postojowe (świadczenie) – świadczenie przyznawane przedsiębiorcom poszkodowanym w wyniku epidemii COVID-19, regulowane w Tarczy Antykryzysowej; więcej informacji nt. postojowego znajduje się w zakładce: „Ulgi dla przedsiębiorców”
Przestój – zagadnienie, o którym mowa w art. 81 kodeksu pracy. Należy go odróżnić od „przestoju ekonomicznego”, który wskazany jest w ustawie o zwalczaniu COVID-19 (Tarcza Antykryzysowa; definicja poniżej). Przestój z art. 81 k.p. to gwarancja wypłaty pracownikowi wynagrodzenia za czas niezawinionego przestoju pracownika oraz w okresie jego gotowości do świadczenia pracy, kiedy pracownik został niedopuszczony do pracy przez pracodawcę. Przepis art. 81 ust. 1 k.p. stanowi: „Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów”.
Przestój ekonomiczny (por. skrócony czas pracy) – pojęcie przewidziane w ustawie o zwalczaniu COVID-19; dopłata do pracownika w ramach pomocy dla przedsiębiorcy. Pracownicy objęci przestojem ekonomicznym muszą otrzymać od pracodawcy wynagrodzenie obniżone max. o 50%, ale nie niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę (2600 zł brutto). Wynagrodzenie to zostanie dofinansowane ze środków FGŚP w wysokości do 50% minimalnego wynagrodzenia oraz powiększone o składki na ubezpieczenie społeczne należne od pracodawcy od części finansowanego wynagrodzenia.
Rebus sic stantibus (por. następcza niemożliwość świadczenia) – klauzula nadzwyczajnej zmiany stosunków, regulowana przez art. 357 (1) k.c., który stanowi: „Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym”.
Siła wyższa – pojęcie siły wyższej nie zostało zdefiniowane w powszechnie obowiązujących przepisach prawa. Przyjmuje się, że siła wyższa to zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe lub prawie niemożliwe do przewidzenia, którego skutkom nie można zapobiec. Stanowi wyjątek od reguły nakazującej wykonanie wykonanie zobowiązania
Skrócony czas pracy (por. przestój ekonomiczny) – regulowany w ustawie o zwalczaniu COVID-19; pracownicy objęci skróconym czasem pracy muszą otrzymać od pracodawcy wynagrodzenie obniżone proporcjonalnie do czasu pracy – o 20% nie więcej jednak niż do 1/2 etatu – nie mniej jednak niż minimalne wynagrodzenie. Wynagrodzenie to można dofinansować ze środków FGŚP do 50%, nie więcej jednak niż do kwoty 40% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.
Stan zagrożenia epidemicznego – sytuacja prawna wprowadzona na danym obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii w celu podjęcia określonych prawem działań zapobiegawczych.
Stan epidemii – sytuacja prawna wprowadzona na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii w celu podjęcia określonych prawem działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii; stan epidemii obowiązuje w Polsce od dnia 20 marca 2020 r.
Stan klęski żywiołowej – regulowany w Konstytucji RP oraz szczegółowo w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. Nr 62, poz. 558, z późn. zm.); wprowadzany przez Radę Ministrów w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu (art. 232 Konstytucji RP). Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o stanie klęski żywiołowej przez „klęskę żywiołową” rozumie się: „katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem”. Zgodnie z art. 233 ust. 3 Konstytucji RP: „Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku)”.
Stan wyjątkowy – regulowany w Konstytucji RP oraz ustawie z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (Dz. U. Nr 113, poz. 985, z późn. zm.); wprowadzany przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa (art. 230 ust. 1 Konstytucji). Przedłużenie może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni (art. 230 ust. 2 Konstytucji). Ustawa o stanie wyjątkowym w art. 2 ust. 1 precyzuje, że: ” w sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych, Rada Ministrów może podjąć uchwałę o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego”.
Tarcza antykryzysowa – hasło użyte przez rząd, określające pakiet ochronny przewidziany dla przedsiębiorców i pracowników w ramach walki z koronawirusem; pakiet ten w wersji rozbudowanej został wprowadzony ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmienie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2020 r., poz. 568; dalej: „ustawa o COVID-19”) – potocznie nazywany jest Tarczą Antykryzysową 1.0.
W dniu 18 kwietnia 2020 r. weszła w życie ustawa o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-COV-2 nazywana Tarczą Antykryzysową 2.0.
